Sturen op je 93ste?!

“We begonnen met het expliciet naar voorschuiven van de IAO benadering”

Renaat Lemey – in de Tubbe Community een gekende naam – één van de zes  Tubbe pioniers in België. En een van de trekkers die Tubbe regelmatig onder de aandacht bracht de afgelopen jaren. Hij zei eerder in een interview: “Tubbe is niet zomaar een kortetermijnprojectje, maar een langetermijnstrategie.

Grote tijd om onze Ambassadeur van het eerste uur te vragen of Tubbe nog steeds een grote meerwaarde is volgens hem.

Een eerlijk, open en begeesterend gesprek over geduldig kriebelen.

“Uiteraard!”, klinkt Renaat overtuigd. ‘Maar we hebben door Covid wel een gróte stap achteruit moeten zetten. Door de opgelegde veiligheidsmaatregelen en procedures kwamen we in een andere wereld terecht, met minder vrijheid. Dat was zéér confronterend. 

Corona leerde ons op harde wijze hoe snel dingen verwateren, hoe op 2 jaar dingen verloren gaan. Alles voelde plots heel onnatuurlijk aan, de mensen mochten niets meer, geen bewonersraden, geen familiebijeenkomsten. Dat dwong ons in nieuwe – enfin voor ons hele oude routines – enkel “zorggericht” en niet zozeer “gelukkig leven”. Daarboven werden we geconfronteerd met het verlies van dierbare bewoners en ook medewerkers die uit de zorg stapten…. We waren dan ook “uit ons doen”. De mayonaise pakte plots minder goed.

Hoe kon je de draad weer oppikken intussen?

Renaat: “Eigenlijk moesten we opnieuw beginnen. We zijn gestart met het herdefiniëren van onze kernwaarden en die opnieuw gaan concretiseren.  We moesten echt opnieuw het belang van participatie bewijzen. Zowel bij medewerkers als bij bewoners. We hadden dat gevoel net twee jaar moeten onderdrukken.

Kan je spreken over geleerde hulpeloosheid?

Renaat: Ja eigenlijk is dat een perfecte omschrijving. Mensen zaten terug in de routine dat alles geregeld. Bewoners en medewerkers. En dat keer je niet zo maar om. Het idee dat ze iets zelf kunnen doen of mógen doen is weg. Dus ook bij de bewoners zijn we dat opnieuw duidelijk moeten gaan maken. Op zich vergelijkbaar met pré-Tubbe bij ons, mensen weten niet dat het anders kan dus denken ze er ook niet over na. Dan moét je opnieuw gaan investeren in de basisprincipes. Gelukkig kwam – zodra we de  Tubbe-vlam terug mochten opendraaien snel de geruststelling. Betrokkenheid staat nog altijd op 1 bij ons. Als je daarin slaagt – na zo een periode- dat nog op één te zetten? Dan zit het in je DNA!

Dat was voor mij persoonlijk een grote opluchting. We waren er nog! Dat deed ook veel deugd voor iedereen die er al langer was. We voelden dat ook – de richtlijnen die we twee jaar opgelegd kregen wrongen. Maar we konden er dan moeilijk de vinger opleggen. Iedereen voelde dat we terug meer “Tubbe” wilden – bewoners, familie en medewerkers. 

Maar de gewoonte was weg, we leerden een onnatuurlijk patroon. Nu moeten we weg uit deze situatie; terug naar betrokkenheid puur sang. De omslag vraagt wat tijd maar de beloning is zo groot voor iedereen in ons Huis. 

Zit de omslag vooral in mensen terug aan het stuur te krijgen?

Renaat: “Dat is het: mensen moeten terug sturen, ook als ze 93 zijn. Zien dat ze verantwoordelijkheid mogen, kunnen en dúrven nemen. Dat vraagt vorming. We hebben sinds 2017 een stevige basis van gedeelde ervaringen waarop we kunnen terugvallen. Nu horen we opnieuw meer: “kijk dat was nu eens een Tubbe moment”. Het lééft opnieuw. Je moet mensen de basisideeën weer leren.

Je kan Tubbe dus aanleren?

Renaat: Toch wel. Wij willen terug heel sterk inzetten op vorming rond de basisprincipes. We hebben post-covid vrij veel nieuwe medewerkers en investeren daar nu maximaal in. Veel nieuwe medewerkers impliceren ook dat je een andere organisatie wordt. De eerdere medewerkers hebben nog het basis-DNA om het zo te noemen. We stapten af van “docerend leren” – we merken dat dat niet goed werkt. Maak dingen concreet. Zo zijn we ook begonnen met het expliciet naar voorschuiven van de IAO benadering. Vanuit de bewoner vertrekkend, naar de bewoner luisteren, hoe doe je dat? Waar let je op? Hoe ontwikkel je bepaalde antennes? Die zijn – o zo – belangrijk! Toon eens bijvoorbeeld een filmpje en laat medewerkers erover praten.

We leggen de verantwoordelijkheid máximaal bij de teams. Ook dat is Tubbe, Teams laten beslissen – een belangrijke schakel. Dat laten nadenken in team  zorgt voor meer betrokkenheid en begrip.  Ze leren op zo’n manier in contact te gaan met bewoners dat ze weten, voelen, ruiken, horen wat ze nodig hebben op dat moment. Veel van onze bewoners zijn personen met dementie en we zijn er fier op dat we door het kweken van voelsprieten weten waar ze nood aan hebben. “Kom te weten wat elke bewoner wil!” We werken nauw samen met de familie maar zij weten ook vaak niet wat moeder of vader wil. Dan moeten we nóg beter voelen.

Het doet me denken aan een vroegere quote van u over de NIVEA-regel.  Is hij nog steeds in voege?

Renaat lacht: “Jawel – Niet Invullen Voor Een Ander”. Dagelijks in gebruik nog steeds!  Het is belangrijk de basisprincipes zeer concreet te maken. Het idee van de “Nivea-pot” maakt dat heel tastbaar. Wat is autonomie, wat is beslissingsvermogen? Wel: laat de mensen zelf invullen. Als een nieuwe bewoner binnenkomt hebben we uitvoerige babbels. We willen weten wat hen gelukkig maakt. Je krijgt dan het antwoord: “ja maar ik was al gans mijn leven secretaris van de fanfare”, das niets meer voor mij”.  Dan haken we in zorg vaak af: “zie je wel hij wil niet”. Maar dán pas begint het nog meer te kriebelen bij ons. Wat wil jij wél doen André? 

Iedereen heeft iets, soms heel klein, soms groot wat hij of zij nog graag wil doen. Wij kriebelen het eruit! Mensen zien lachen maakt hen zoveel gelukkiger en gezonder. 

Je legt heel veel verantwoordelijkheid bij het team. Hou je dan zelf nog het stuur?

Toch wel, we maakten van onze 6 kernwaarden een echt mooi document. 

Onze “interne bijbel” noemen we hem. Dat doet veel. Respect voor de waarden is belangrijk. Omdat het document áf is heeft iedereen er respect voor. Iemand die het krijgt hecht er waarde aan en het helpt dingen concretiseren. In onze huizen is er ook een waardengroep die de waarden helpt uitdragen en via acties de aandacht richt op onze waarden.

Kan je een voorbeeld geven dan dat concreet maken?”

“Sta stil bij de werkprocessen en breng die terug naar de basiswaarden.” Bijvoorbeeld ochtendzorg: wat kan de bewoner zelf bepalen, wat is allemaal mogelijk: hoe laat kan ze opstaan, wat kan ze eten, hoe zit het met het wassen, welke kledij kan die dag? Het lijkt evident maar je moet trachten elke waarde om te zetten in concreet gedrag. Deel de dingen op in kleine behapbare stukken en praat over elk stukje.

Doe dat ook voor abstractere zaken zoals vriendelijkheid, wat is dat? Goeiedag zeggen, een tas koffie mét suiker brengen, luisteren, de ruit het venster openzetten….

Door de dingen duidelijker te benoemen maak je ze ook aantoonbaar. Nieuwe medewerkers zijn ook vaak gewoon anders te worden beoordeeld. Hoe concreter de gedragingen die je wil zien kan benoemen – hoe duidelijker die verwachting ook is voor de medewerker. Dát maakt dat je als team stappen kan zetten in Tubbe! 

Als een nieuwe bewoner bij ons komt wonen vragen we zeer concreet en expliciet: “wat heb je nodig om gelukkig te zijn?” En wat is dat dan: “Krant lezen- op de kamer, samen, alleen, met 2. Opstaan wanneer ik wil, samen eten, op de kamer, in groep. Dat doe je door kleine dingen concreet te maken. Onze leuze is heel duidelijk : “Iedereen mag zijn wie je Bent!”

In een vorig interview las je over Tubbe Ambassadeur Soetkin Kesteloot. De aandachtige lezer merkte het al op: BEN woonzorgnetwerk is een fusie tussen twee Tubbe huizen van twee van onze Tubbe Ambassadeurs.

De Tubbe principes lagen aan de basis van deze fusie. We plannen alvast een interview om dit huwelijk in de kijker te zetten.